Các loại rủi ro phổ biến và 5 phương pháp quản lý rủi ro để nhà lãnh đạo tham khảo trong bối cảnh kinh tế nhiều thử thách.
Quản lý rủi ro là một khía cạnh đang ngày càng được quan tâm trong quản trị doanh nghiệp, nhất là khi chúng ta đang sống giữa giai đoạn thế giới và nền kinh tế có nhiều biến động. Do cuộc cách mạng công nghệ và toàn cầu hoá, cách thức thực hiện kinh doanh đang ngày càng mới mẻ và thay đổi nhanh chóng. Những thách thức này thúc đẩy các công ty dành nhiều nguồn lực hơn để theo dõi, đo lường, phân tích và quản lý rủi ro.
Trong bài viết này, Coach For Life sẽ cùng nhà lãnh đạo khám phá sâu về chủ đề quản lý rủi ro.
------------
Quản lý rủi ro là một yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững và thành công lâu dài cho doanh nghiệp. Để giúp bạn hiểu rõ hơn về chủ đề này, chúng tôi xin giới thiệu các bài viết liên quan, cung cấp những kiến thức và kỹ năng quan trọng cho nhà quản trị:
Mục lục:
1/ Quản lý rủi ro là gì?
Quản lý rủi ro (hay quản trị rủi ro) là quá trình nhận diện, đánh giá và kiểm soát các rủi ro có thể ảnh hưởng đến doanh nghiệp. Mục tiêu của quy trình này là giảm thiểu tác động tiêu cực và tận dụng các cơ hội để tối đa hóa thành công. Các rủi ro này có thể xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau như tài chính, pháp lý, chiến lược, tai nạn hoặc thiên tai.
Bằng cách dự báo và ứng phó kịp thời với các thách thức, quản lý rủi ro giúp doanh nghiệp bảo vệ tài sản và nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường. Việc này không chỉ đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các phòng ban trong tổ chức mà còn cần sự cam kết và tham gia tích cực từ tất cả các cấp bậc để đảm bảo hiệu quả trong việc xử lý rủi ro.
Ai là người chịu trách nhiệm cho việc quản lý rủi ro?
Theo báo cáo “Leadership in Risk Management” (Lãnh đạo trong quản lý rủi ro) được công bố bởi Harvard Business Review, 5 đối tượng chính chịu trách nhiệm cho việc quản lý rủi ro là:
Risk Manager - Nhà quản lý rủi ro
Chief risk officer - Giám đốc quản lý rủi ro
CFO - Giám đốc Tài chính
The board - Hội đồng quản trị
CEO - Tổng giám đốc
Tại Việt Nam, theo quan sát của các chuyên gia tại Coach For Life, các chức danh trực tiếp liên quan đến quản lý rủi ro chưa xuất hiện nhiều ở các doanh nghiệp, nhiệm vụ này vẫn thuộc về nhóm lãnh đạo cấp cao của tổ chức.
2/ Các loại rủi ro phổ biến trong doanh nghiệp
Trong môi trường kinh doanh hiện đại, các doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều loại rủi ro khác nhau. Dưới đây là một số loại rủi ro phổ biến mà các nhà lãnh đạo cần nhận diện và quản lý một cách hiệu quả:
Rủi ro chiến lược
Rủi ro chiến lược là những rủi ro ảnh hưởng đến mục tiêu chiến lược, kế hoạch kinh doanh và định hướng tổng thể của doanh nghiệp. Những thay đổi lớn trong công nghệ, việc cắt giảm nhân sự, thay đổi lãnh đạo, áp lực cạnh tranh và thay đổi pháp lý đều có thể gây ra rủi ro chiến lược. Khi các mục tiêu và chiến lược kinh doanh thay đổi, nó sẽ ảnh hưởng đến hầu hết các chức năng trong tổ chức, tạo ra hiệu ứng dây chuyền.
Rủi ro tuân thủ
Rủi ro tuân thủ xuất phát từ các yêu cầu về quy định và tuân thủ mà doanh nghiệp phải tuân theo. Hậu quả của việc không tuân thủ thường là các khoản phạt từ các cơ quan quản lý. Những rủi ro này xuất hiện khi doanh nghiệp không duy trì tuân thủ các yêu cầu về môi trường, tài chính, an ninh hoặc luật lao động và dân sự.
Rủi ro tài chính
Rủi ro tài chính có khả năng ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp. Rủi ro tài chính có thể xảy ra trong nhiều tình huống, chẳng hạn như thực hiện giao dịch tài chính, lập báo cáo tài chính, phát triển các quan hệ đối tác mới hoặc thực hiện các hợp đồng mới.
Rủi ro vận hành
Rủi ro vận hành có thể làm gián đoạn các hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp. Những rủi ro này phát từ nguồn nội bộ hoặc bên ngoài như hành vi của nhân viên, việc duy trì nhân sự, sự cố công nghệ, thiên tai, đứt gãy chuỗi cung ứng và nhiều nguyên nhân khác. Khi các rủi ro vận hành xảy ra, chúng có thể khiến nhân viên không thể thực hiện công việc và làm chậm tiến độ xử lý công việc.
Rủi ro danh tiếng
Rủi ro danh tiếng liên quan đến uy tín của doanh nghiệp trước công chúng và trong các phương tiện truyền thông. Sự xuất hiện của mạng xã hội đã thay đổi cách thức quản lý danh tiếng, mang lại cho người tiêu dùng khả năng tiếp cận trực tiếp với các thương hiệu. Người tiêu dùng và nhà đầu tư ngày càng ý thức hơn về ảnh hưởng của doanh nghiệp đối với môi trường, xã hội và quyền con người. Rủi ro danh tiếng xuất hiện khi doanh nghiệp gặp phải những phản ứng tiêu cực từ công chúng hoặc bị tấn công an ninh mạng, làm mất lòng tin của công chúng.
Rủi ro an ninh
Rủi ro an ninh liên quan đến các mối đe dọa đối với cơ sở vật chất và hệ thống thông tin của doanh nghiệp. Các vụ vi phạm an ninh, rò rỉ dữ liệu và các cuộc tấn công mạng khác đều đe dọa đến hầu hết các doanh nghiệp ngày nay. Rủi ro an ninh trở thành một lĩnh vực không thể bỏ qua và cần được bảo vệ nghiêm ngặt.
Rủi ro chất lượng
Rủi ro chất lượng liên quan đến các sản phẩm hoặc dịch vụ mà doanh nghiệp cung cấp. Sản xuất hàng hóa hoặc dịch vụ kém chất lượng có thể khiến doanh nghiệp mất khách hàng và ảnh hưởng đến doanh thu. Những rủi ro này xuất hiện khi chất lượng sản phẩm giảm sút do thay đổi công nghệ, sự cố, lỗi của nhân viên hoặc gián đoạn chuỗi cung ứng.
Hiểu rõ và quản lý các loại rủi ro này là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp bảo vệ tài sản, duy trì hoạt động ổn định và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh đầy biến động.
3/ Tầm quan trọng của quản lý rủi ro trong kế hoạch chiến lược
Quản lý rủi ro đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng và thực hiện kế hoạch chiến lược của doanh nghiệp. Việc nhận diện và xử lý rủi ro một cách hiệu quả không chỉ giúp bảo vệ doanh nghiệp trước các mối đe dọa tiềm ẩn mà còn tạo điều kiện để tận dụng cơ hội phát triển. Dưới đây là những lý do tại sao quản lý rủi ro lại quan trọng trong kế hoạch chiến lược:
Bảo vệ tài sản và nguồn lực: Một trong những mục tiêu chính của quản lý rủi ro là bảo vệ tài sản và nguồn lực của doanh nghiệp. Khi các rủi ro được nhận diện và kiểm soát kịp thời, doanh nghiệp có thể tránh được các tổn thất tài chính và vật chất lớn, từ đó duy trì sự ổn định và khả năng hoạt động của tổ chức.
Tăng cường khả năng dự báo và ứng phó: Quản lý rủi ro giúp doanh nghiệp dự báo được các thách thức tiềm ẩn và chuẩn bị sẵn sàng các biện pháp ứng phó. Điều này giúp doanh nghiệp nhanh chóng điều chỉnh chiến lược và kế hoạch khi đối mặt với các biến động không lường trước, giảm thiểu tác động tiêu cực đến hoạt động kinh doanh.
Nâng cao uy tín và lòng tin của các bên liên quan: Doanh nghiệp thực hiện tốt quản lý rủi ro sẽ xây dựng được uy tín và lòng tin từ khách hàng, đối tác, nhà đầu tư và nhân viên. Sự tin tưởng này tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong dài hạn.
Tối ưu hóa hiệu quả hoạt động: Quản lý rủi ro giúp doanh nghiệp tối ưu hóa các quy trình và hoạt động, từ đó tăng cường hiệu quả vận hành. Việc giảm thiểu các gián đoạn và sai sót trong quy trình kinh doanh không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ.
Hỗ trợ ra quyết định chiến lược: Trong quá trình lập kế hoạch chiến lược, quản lý rủi ro cung cấp thông tin quan trọng giúp doanh nghiệp đưa ra các quyết định sáng suốt và thực tế. Hiểu rõ các cơ hội và rủi ro tiềm ẩn giúp doanh nghiệp cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đưa ra các quyết định lớn, đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả.
Tận dụng cơ hội phát triển: Khi các rủi ro được kiểm soát tốt, doanh nghiệp có thể tự tin khám phá và theo đuổi các cơ hội mới, mở rộng thị trường và gia tăng giá trị.
Đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật: Việc quản lý rủi ro hiệu quả giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định pháp luật và yêu cầu từ cơ quan quản lý. Điều này không chỉ tránh được các khoản phạt mà còn bảo vệ danh tiếng và uy tín của doanh nghiệp trên thị trường.
Đọc thêm: Lập kế hoạch chiến lược là gì? 5 bước lập kế hoạch chiến lược cho nhà quản trị doanh nghiệp
4/ 5 phương pháp quản lý rủi ro phổ biến
Trong quản lý rủi ro, việc áp dụng các phương pháp phù hợp giúp doanh nghiệp kiểm soát và giảm thiểu các tác động tiêu cực. Dưới đây là năm phương pháp quản lý rủi ro phổ biến mà các nhà lãnh đạo nên biết:
Phương pháp 1. Tránh rủi ro (Avoidance)
Tránh rủi ro là phương pháp quản lý rủi ro mà doanh nghiệp chọn không tham gia vào các hoạt động hoặc dự án có thể dẫn đến rủi ro tiềm ẩn. Bằng cách này, doanh nghiệp loại bỏ hoàn toàn khả năng gặp phải rủi ro.
Ví dụ, nếu một doanh nghiệp nhận thấy rằng việc mở rộng vào một thị trường mới có rủi ro cao do bất ổn chính trị hoặc kinh tế, họ có thể quyết định không mở rộng vào thị trường đó để tránh các rủi ro tiềm ẩn. Tương tự, một công ty công nghệ có thể quyết định không triển khai một công nghệ mới chưa được kiểm chứng nếu thấy rằng rủi ro về thất bại công nghệ và chi phí phát sinh quá cao.
Phương pháp tránh rủi ro giúp doanh nghiệp bảo vệ nguồn lực và tài sản khỏi những mối đe dọa có thể dự đoán trước. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp này cũng đồng nghĩa với việc có thể bỏ lỡ những cơ hội kinh doanh tiềm năng. Do đó, nhà quản lý cần phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa việc tránh rủi ro và cơ hội phát triển để đưa ra quyết định phù hợp với chiến lược tổng thể của doanh nghiệp.
Phương pháp 2. Chấp nhận rủi ro (Retention)
Chấp nhận rủi ro là phương pháp mà doanh nghiệp quyết định giữ lại và chịu đựng các rủi ro nhất định thay vì tránh hoàn toàn nó. Phương pháp này thường được áp dụng cho những rủi ro có khả năng xảy ra thấp hoặc có tác động nhỏ mà doanh nghiệp có thể tự mình đối phó mà không gây thiệt hại lớn.
Ví dụ, một doanh nghiệp sản xuất có thể chấp nhận rủi ro về việc hỏng hóc máy móc nhỏ lẻ trong quá trình sản xuất hàng ngày. Thay vì mua bảo hiểm hoặc thuê dịch vụ bảo trì đắt đỏ, họ thiết lập các biện pháp xử lý nội bộ và dự trữ các linh kiện thay thế để nhanh chóng khắc phục sự cố khi cần thiết. Việc này giúp tiết kiệm chi phí và giữ cho hoạt động sản xuất không bị gián đoạn đáng kể.
Khi chấp nhận rủi ro, doanh nghiệp cần lập kế hoạch cụ thể và chi tiết để đối phó với các rủi ro này nếu chúng xảy ra. Điều này có thể bao gồm việc lập quỹ dự phòng, đào tạo nhân viên để xử lý các tình huống khẩn cấp, hoặc thiết lập quy trình để giảm thiểu tác động của rủi ro. Chấp nhận rủi ro cũng đòi hỏi doanh nghiệp phải có khả năng đánh giá chính xác mức độ và tác động của rủi ro để đảm bảo rằng họ có thể kiểm soát và đối phó hiệu quả khi cần.
Phương pháp 3. Chia sẻ rủi ro (Sharing)
Chia sẻ rủi ro là phương pháp mà doanh nghiệp phân chia rủi ro với các bên liên quan khác, thường là qua các mối quan hệ đối tác, liên doanh hoặc hợp đồng bảo hiểm. Bằng cách này, doanh nghiệp không phải gánh chịu toàn bộ rủi ro một mình mà có thể giảm bớt tác động của rủi ro bằng cách chia sẻ với các đối tác.
Ví dụ, trong một dự án xây dựng lớn, một công ty xây dựng có thể thiết lập một liên doanh với một công ty khác để chia sẻ rủi ro về tài chính, nguồn lực và kỹ thuật. Nếu có bất kỳ vấn đề nào xảy ra, các bên liên quan sẽ cùng chia sẻ trách nhiệm và chi phí, giúp giảm bớt gánh nặng cho từng bên. Tương tự, các doanh nghiệp có thể sử dụng hợp đồng bảo hiểm để chuyển một phần rủi ro sang công ty bảo hiểm. Khi đó, nếu rủi ro xảy ra, công ty bảo hiểm sẽ chịu trách nhiệm bồi thường một phần hoặc toàn bộ thiệt hại.
Phương pháp chia sẻ rủi ro cũng được áp dụng trong chuỗi cung ứng, nơi các nhà cung cấp và đối tác hợp tác chặt chẽ để quản lý các rủi ro liên quan đến nguồn cung, vận chuyển và sản xuất. Bằng cách này, nếu có sự cố xảy ra ở một khâu nào đó trong chuỗi cung ứng, các bên liên quan sẽ cùng nhau giải quyết và giảm thiểu tác động đến toàn bộ chuỗi cung ứng.
Việc chia sẻ rủi ro mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, bao gồm việc giảm thiểu tác động tài chính, tăng cường khả năng phục hồi và cải thiện quan hệ hợp tác với các đối tác. Tuy nhiên, để phương pháp này hiệu quả, doanh nghiệp cần phải thiết lập các điều khoản rõ ràng và công bằng trong các thỏa thuận chia sẻ rủi ro, đảm bảo rằng tất cả các bên liên quan đều hiểu rõ trách nhiệm và quyền lợi của mình.
Phương pháp 4. Chuyển giao rủi ro (Transferring)
Chuyển giao rủi ro là phương pháp mà doanh nghiệp chuyển toàn bộ hoặc một phần rủi ro sang một bên thứ ba, thường là thông qua các hợp đồng bảo hiểm hoặc thỏa thuận hợp tác. Bằng cách này, doanh nghiệp có thể giảm bớt tác động của rủi ro đối với hoạt động kinh doanh của mình và tập trung vào các hoạt động cốt lõi.
Ví dụ phổ biến nhất của chuyển giao rủi ro là việc mua bảo hiểm. Doanh nghiệp có thể mua bảo hiểm để bảo vệ mình khỏi các rủi ro như thiên tai, hỏa hoạn, trộm cắp, tai nạn lao động, và các rủi ro tài chính. Khi có rủi ro xảy ra, công ty bảo hiểm sẽ chi trả các chi phí liên quan, giúp doanh nghiệp giảm thiểu thiệt hại tài chính.
Một ví dụ khác là sử dụng hợp đồng chuyển giao rủi ro trong các dự án lớn hoặc hợp đồng thuê ngoài (outsourcing). Chẳng hạn, một công ty công nghệ có thể thuê một công ty an ninh mạng chuyên nghiệp để quản lý và bảo vệ hệ thống thông tin của mình. Nếu có bất kỳ vấn đề nào liên quan đến an ninh mạng xảy ra, công ty an ninh mạng sẽ chịu trách nhiệm giải quyết.
Chuyển giao rủi ro mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, bao gồm việc giảm thiểu rủi ro tài chính, bảo vệ tài sản, và đảm bảo hoạt động liên tục ngay cả khi rủi ro xảy ra. Tuy nhiên, việc này cũng đòi hỏi doanh nghiệp phải cẩn trọng trong việc lựa chọn đối tác và thiết lập các điều khoản hợp đồng rõ ràng để đảm bảo rằng rủi ro được chuyển giao một cách hiệu quả và minh bạch.
Phương pháp 5. Ngăn ngừa và giảm thiểu tổn thất (Loss Prevention and Reduction)
Ngăn ngừa và giảm thiểu tổn thất là phương pháp quản lý rủi ro tập trung vào việc giảm thiểu khả năng xảy ra rủi ro và giảm thiểu tác động của chúng nếu chúng xảy ra. Phương pháp này bao gồm các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát được thiết kế để bảo vệ doanh nghiệp khỏi các tổn thất tiềm tàng.
Ngăn ngừa tổn thất
Ngăn ngừa tổn thất liên quan đến việc thực hiện các biện pháp để tránh hoàn toàn sự xảy ra của rủi ro. Ví dụ, doanh nghiệp có thể đầu tư vào hệ thống an ninh tiên tiến để ngăn chặn các vụ trộm cắp hoặc xâm nhập. Đối với một công ty sản xuất, việc thiết lập các quy trình kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt có thể giúp phát hiện sớm các lỗi sản xuất, ngăn ngừa việc sản phẩm kém chất lượng đến tay khách hàng.
Giảm thiểu tổn thất
Giảm thiểu tổn thất tập trung vào việc giảm thiểu tác động của rủi ro khi chúng xảy ra. Điều này có thể bao gồm việc chuẩn bị sẵn sàng các kế hoạch ứng phó khẩn cấp và đào tạo nhân viên về cách xử lý các tình huống khẩn cấp. Ví dụ, một doanh nghiệp có thể thiết lập các kế hoạch phục hồi sau thảm họa để nhanh chóng khôi phục hoạt động kinh doanh sau các sự cố như thiên tai hoặc sự cố công nghệ.
Ngoài ra, việc duy trì bảo dưỡng định kỳ các thiết bị và cơ sở hạ tầng cũng là một biện pháp quan trọng để giảm thiểu rủi ro hỏng hóc và tai nạn. Các doanh nghiệp cũng có thể áp dụng các công nghệ giám sát tiên tiến để theo dõi và phân tích dữ liệu về hiệu suất hoạt động, từ đó phát hiện sớm các dấu hiệu của sự cố và can thiệp kịp thời.
____________
Trong quá trình điều phối các cuộc họp xây dựng chiến lược cho các doanh nghiệp, Coach For Life không bao giờ bỏ qua bước cùng doanh nghiệp lên kế hoạch cho việc quản lý rủi ro. Khi khía cạnh quản lý rủi ro được bàn bạc kỹ lưỡng bởi nhóm lãnh đạo cấp cao, bản kế hoạch chiến lược cho doanh nghiệp dần trở nên thực tế hơn, sắc nét hơn, có hệ thống và tính thực thi cao hơn. Đồng thời, các thành viên tham gia cuộc họp chiến lược cũng được tạo không gian để chia sẻ về những thử thách với phòng ban của mình, những rủi ro mà họ có thể gặp phải trong quá trình làm việc.
Dịch vụ Strategic Planning Facilitation (SPF) một dịch vụ đặc biệt mà đội ngũ Coach/Điều phối viên chuyên nghiệp của Coach For Life cung cấp để điều phối và hỗ trợ quá trình hoạch định chiến lược cho tổ chức hoặc doanh nghiệp, giúp tổ chức của bạn:
Tạo sự kết nối cao giữa đội ngũ lãnh đạo cao cấp - những người quyết định tương lai và thành công của tổ chức
Tận dụng trí tuệ tập thể để xây dựng một bản kế hoạch toàn diện và thực tế
Cùng doanh nghiệp đánh giá bối cảnh thị trường, quản lý rủi ro trong quá trình lập kế hoạch
Nhận diện gốc rễ vấn đề mà tổ chức đang gặp phải và tìm giải pháp tối ưu
Nếu đây là điều tổ chức bạn cần, bạn có thể đăng ký một phiên tư vấn 30 phút với chuyên gia của Coach For Life tại đây.
Comments